Kruszywo, które wykorzystywane jest do dolnej warstwy nawierzchni betonowej, nie jest narażone na bezpośrednie wpływy atmosferyczne i ruchu drogowego (jak wygląda egzamin na uprawnienia budowlane). Z tego powodu powinno ono odpowiadać ogólnym wymaganiom, którym odpowiadają również kruszywa wykorzystywane do betonów konstrukcyjnych. Takie kruszywo składa się z piasku i żwiru lub z naturalnej mieszaniny obu składników (tzw. pospółka). Można również wykorzystać mieszaninę kruszywa łamanego (kliniec i tłuczeń) z piaskiem. Piasek powinien odpowiadać wymaganiom, które stawia się piaskowi, który wykorzystuje się do warstwy górnej.
Kruszywo do dolnej warstwy
Z tego względu do betonu dolnej warstwy nawierzchni stosuje się:
a) naturalne żwiry rzeczne i kopalne zgodnie z normą PN-59/B-06712 o klasie nie niższej niż 300,
b) pospółki zgodnie z normą PN-59/B-06713 klasy 250 o wielkości ziaren do 50 mm,
c) tłucznie drobne lub klińce o wielkości ziaren do 60 mm ze skał, które są wytrzymałe na ściskanie (minimum 800 kg/cm2) i ścieralność w bębnie Devala do 6%,
d) kruszywo sztuczne z żużla wielkopiecowego lub klinkieru ceramicznego o własnościach jak surowce naturalne.
Wymagania, które stawia się kruszywom wykorzystywanym do dolnej warstwy i dotyczą one cech wytrzymałościowych i wielkości ziaren w różnych krajach europejskich, z reguły są takie same jak wymagania w Polsce.
Kruszywo do betonu nawierzchni jednowarstwowej
Kruszywo do betonu nawierzchni jednowarstwowej powinno być dobrane w ten sam sposób, co dla warstwy górnej (uprawnienia architektoniczne). Uwzględniając sporą grubość płyty w stosunku do grubości warstwy górnej betonu dwuwarstwowego, można dopuścić do użytku grubsze frakcje kruszywa, które charakteryzują się niższymi wskaźnikami wytrzymałościowymi.
Z powyższych względów polskie przepisy sugerują, żeby stosować grysy oraz drobny tłuczeń, którego ziarna mają wymiary 25-40 mm. Dodatkowo tłuczeń ten powinien pochodzić z surowców skalnych. Surowce te powinny mieć wytrzymałość na ściskanie co najmniej 800 kg/cm2, a ścieralność w bębnie Devala nie może przekraczać 6%. Ze względów ekonomicznych można dopuścić także drobny żwirek (2-10 mm) zamiast najdrobniejszej frakcji grysów.
Dobór wzajemny frakcji kruszywa
Należy ustalić wzajemny stosunek danych frakcji kruszywa w taki sposób, żeby próżnia, która znajduje się w kruszywie była najmniejsza, a udział frakcji ziaren dużych – największych. Dzięki temu zapewniona będzie mała nasiąkliwość, a także mała ścieralność betonu górnej warstwy. Dla założonej (minimalnej) ciekłości masy betonowej zestawione kruszywo wykazało minimalną wodożądność. W efekcie prowadzi to do zapewnienia szczelności betonu przy jednoczesnym zastosowaniu małej ilości cementu. Należy dopilnować, żeby beton był zawiesisty i lepki. Ułatwia to zagęszczenie betonu i chroni przed tzw. rozmieszaniem w czasie transportu (materiały do egzaminu na uprawnienia architektoniczne).
Skład mieszaniny mineralnej należy dobierać zgodnie z tzw. granicznymi krzywymi dobrego uziarnienia. Powinny one być zgodne z powyższymi zasadami, a także tolerancjami, które są niezbędne ze względów praktycznych wobec niejednorodności ziaren kruszywa pod względem ich kształtu i wielkości. W ich ramach powinna się mieścić krzywa właściwie dobranego kruszywa. Warto pamiętać o tym, że zagadnienie stosowania do nawierzchni betonowych kruszyw, które mają uziarnienie nieciągłe badano w wielu krajach. Pomijano wówczas frakcje pośrednie. W efekcie wszędzie otrzymano pozytywne wyniki.
W różnych krajowych przepisach, które dotyczą projektowania masy betonowej dla nawierzchni betonowej podają graniczne krzywe dobrego uziarnienia. Są one opracowane dla łącznej mieszaniny kruszywa (piasek wraz z kruszywem grubym), a inne dla mieszaniny kruszywa wraz z cementem. W polskich przepisach nie przewiduje się krzywych granicznych dla betonu nawierzchni jednowarstwowej. Do projektowania betonów nawierzchni jednowarstwowej można się posługiwać krzywymi granicznymi, naturalnie jeśli stosuje się kruszywo o wielkości ziaren do 40 mm (egzamin na uprawnienia architektoniczne).
