Kruszywo to ok. 75-80% objętości betonu (informacje na temat egzamin na uprawnienia budowlane). Wpływa ono na kształtowanie się cech technologicznych oraz użytkowych, a także wpływa na koszt wytwarzania. Cechami technologicznymi są:
– konsystencja,
– skurcz wiązania mieszanki betonowej.
Z kolei użytkowymi cechami są:
– wytrzymałość na ściskanie,
– przewodność cieplna,
– gęstość objętościowa,
– odporność na czynniki oddziałujące podczas eksploatacji.
Ogólną przydatność kruszywa do betonów ustalana jest dla:
– kruszyw zwykłych i ciężkich zgodnie z normą FN-EN 12620:2004,
– kruszyw lekkich zgodnie z normą PN-EN 13055:2003.
Kruszywo
Zgodnie z normą PN-EN 12620:2004 kruszywo to ziarnisty materiał, który stosuje się w budownictwie. Kruszywa dzieli się na:
– naturalne – są to kruszywa pochodzenia mineralnego, które zostały poddane jedynie obróbce mechanicznej,
– sztuczne – są to kruszywa pochodzenia mineralnego, które powstają na skutek procesu przemysłowego, który obejmuje modyfikację termiczną lub inną.
– z recyklingu – powstaje na skutek przeróbki nieorganicznego materiału, który był wcześniej stosowany w budownictwie.
Zgodnie z normami europejskimi można jeszcze spotkać definicje kruszywa wypełniającego, kruszywa lekkiego oraz pyłów (program na uprawnienia budowlane). Kruszywa wypełniające to kruszywa, którego większość przechodzi przez sito 0,063 mm. Można je dodawać do materiałów budowlanych, żeby uzyskać pewne właściwości. Jest to odpowiednik mączki. Z kolei pyły to frakcja kruszywa o wymiarach ziaren przechodzących przez sito 0,063 mm. Kruszywo lekkie jest pochodzenia mineralnego. Gęstości ziaren są nie większe niż 2000 kg/m3 lub gęstość nasypowa w stanie luźnym nie jest większa niż 1200 kg/m3.
Wymiary kruszywa określa się wymiarami dolnego (d) i górnego (D) sita. Wyraża się je jako stosunek d/D. Zgodnie z normą PN-EN 13055-1 można podzielić kruszywa ze względu na rozmiar ziaren. Wygląda to następująco:
– drobne, gdzie D > 4 mm,
– grube, gdzie D > 4 mm oraz d > 2 mm,
– kruszywa uziarnione naturalnie 0/8 mm pochodzenia lodowcowego lub rzecznego o D > 8 mm,
– kruszywa jako mieszanki kruszywa drobnego i grubego.
Wybór kruszywa
Ustalając skład betonu i dobierając naturalne kruszywo zwykłe powinno się brać pod uwagę postanowienia ogólne normy EN 206-1 (egzamin na uprawnienia budowlane). Wybór rodzaju kruszywa, uziarnienia i właściwości (np. kształt ziaren, mrozoodporność, zawartość pyłów) zależy od:
– warunków realizacji robót,
– przeznaczenia betonu,
– warunków środowiska, na które będzie narażony beton,
– wszelkich wymagań wobec odsłoniętego kruszywa lub kruszywa przy maszynowym wykańczaniu powierzchni betonu.
Kruszywo naturalne
Kruszywo naturalne dzieli się na:
– łamane – wytwarza się z kopalin urabianych z użyciem materiałów wybuchowych ze złóż naturalnych,
– żwirowo-piaskowe – wytwarza się je ze złóż naturalnych luźnych, skał.
Produkcja kruszywa naturalnego polega na:
– wydobyciu go ze złoża,
– przeróbce mechanicznej,
– przygotowaniu do odpowiedniego stanu.
Kruszywo naturalne łamane powstaje na bazie kopalin, które do niedawna urabiane były przy użyciu materiałów wybuchowych. Powstaje ono z:
– rozdrobnienia skał na skutek działania człowieka,
– odzysku przez dodatkową obróbkę odpadów kamiennych przy obróbce kamienia budowlanego.
Cechami charakterystycznymi kruszywa naturalnego łamanego są:
– szorstka powierzchnia,
– kształt podobny do foremnych brył o ostrych krawędziach.
Kopalnie kruszyw naturalnych łamanych są w południowej Polsce w rejonach:
