Gliny oraz iły

Gliny oraz iły są produktem powstającym z wietrzenia skał, które zawierają zazwyczaj skalenie. Iły według granulometrycznej nomenklatury gruntów mają bardzo dużo drobnych cząstek, niż ma to miejsce w przypadku gliny. Proces związany z wietrzeniem, na wskutek którego powstają gliny i iły polega na rozkładzie chemicznym skalenia, w związku z wpływem wody oraz poprzez mechaniczne zniszczenia skał np. wymywanie czy pękanie. W procesie tym bierze także udział C02. Jeżeli skała miała by w swoim składzie tylko skaleń, produktem na wskutek rozpadu byłaby tylko czysta chemicznie glina (egzamin na uprawnienia budowlane).

Jak w rzeczywistości wygląda budowa gliny?

W rzeczywistości glina to mieszanina kaolinitu, miki, ziarn kwarcu, związków żelaza, ziarn nierozłożonego skalenia, ciał organicznych, cząstek wapieni itp (program uprawnienia budowlane). Bardzo małe cząsteczki kaolinitu, których poprzeczna średnica wynosi mniej niż 0,0002 mm, jak i równie małe cząstki innych składników podobnych, które według granulometrycznej nomenklatury gruntów określa się ilastymi cząsteczkami decydują one o właściwościach podstawowych glin i iłów, czyli o tzw. plastyczności.

Wpływ temperatury na gliny i iły

Podczas podgrzewania glin albo iłów zarobionych wodą następuje wiele procesów zarówno chemicznych, jak i fizycznych. Głównym procesem jest ulatnianie się zarobowej wody, kolejno następuje higroskopijna a w końcowym etapie związana chemicznie. Przy temperaturze wynoszącej ok. 750°C krzemian wodny glinu ulega rozkładowi na tlenek glinu oraz kwas krzemowy (program egzamin uprawnienia 2021). Na tym etapie wypalana glina albo ił są najbardziej kruche i porowate. Powyżej temperatury 800°C następuje chemiczna reakcja pomiędzy tlenkiem glinu i krzemowym kwasem. Udział w tym procesie bierze także znajdujące się w surowcu żelazo, oraz czasami wapno i magnezja. Powstają nowe krzemiany, które topnieją w związku z mniejszą bądź większą temperaturą. Związki, które wykazują łatwiejszą topliwość stopniowo zapełniają i wiążą ze sobą niestopione części. Taki proces nazywany jest spiekaniem. Mając odpowiednio wysoką temperaturę, tzw. spiekania następuje wypełnienie całkowite porów za pomocą stopionej masy. Wyrób jednak nie ulega jeszcze zniekształceniom. Podczas dalszego nagrzewania stapia się, masa ulega mięknieniu tak, że nie wytrzymując swojego własnego ciężaru ulega rozpłynięciu.

Różne gliny i iły oraz ich plastyczność

Różne rodzaje glin i iłów mają w różnym stopniu plastyczne właściwości (pytania na egzamin ustny do uprawnień). W zależności od tego, jakie są to właściwości plastyczne, które ujawniają się przy odpowiedniej ilości wody, możemy rozróżnić gliny i iły plastyczne, w języku potocznym nazywane tłustymi, albo także mało plastyczne bądź zupełnie nie plastyczne, nazywane też chudymi. Plastyczność to możliwość zmieniania kształtów pod wpływem nacisku pochodzącym z zewnątrz oraz zachowywanie się tych kształtów po usunięciu źródła nacisku. Plastyczność można wyjaśnić tak, że jeżeli glina ma odpowiednią wilgotność tworzą się naokoło niej cząstki ilaste błonki wody. Zostają one przyciągane przez nie i wpływają one na przyciąganie się nawzajem ilastych cząstek. Działają one jak smar, który ułatwia przesuwanie się tych cząstek.