Kielecczyzna była pograniczem ziem krakowskich i sandomierskich w okresie wczesnego średniowiecza. W XIII wieku w obrębie ziemi sandomierskiej znalazło się prawie 100% dzisiejszego województwa, z wyłączeniem regionów jędrzejowskiego oraz miechowskiego. W XV-XVI wieku ustalono kolejne granice administracyjne. Ich zmiana nastąpiła w okresie rozbiorów. Wówczas do Austrii włączono województwa krakowskie i sandomierskie. Powstało wtedy sześć cyrkułów. Departamenty radomski i krakowski powstały w czasie Księstwa Warszawskiego. Podzieliły one ziemie na linii Staszów-Kielce-Włoszczowa (program egzamin uprawnienia 2021).
Granice administracji
Województwa
Województwa pojawiły się znowu po 1816 roku na skutek przemianowania departamentów. Obszar praktycznie wcale nie uległ zmianie. Powiat kielecki wyłączono z radomskiego i stał się on częścią województwa sandomierskiego.
W 1816 roku Miechów był siedzibą władz województwa krakowskiego, oprócz Wolnego Miasta Kraków. W 1818 roku siedzibą stały się Kielce.
Po II wojnie światowej do województwa krakowskiego dołączono powiaty olkuski i miechowski. Z kolei w skład województwa śląskiego weszły następujące powiaty:
– będziński,
– zawierciański,
– częstochowski,
– miasto Sosnowiec.
Zmniejszone województwo kieleckie liczyło ok. 19 500 km. W znacznym stopniu odpowiadało ono przedrozbiorowemu województwu sandomierskiemu (program na uprawnienia budowlane).
Rok 1975 był rokiem kolejnych reform. W związku z nią zmniejszono teren województwa, a wiele powiatów weszło w skład nowych województw. Mowa tu o województwach:
– radomskim,
– tarnobrzeskim,
– piotrkowskim,
– częstochowskim.
Z województwa krakowskiego przyłączono północną część powiatu miechowskiego.
W efekcie podzielono historycznie ukształtowane regiony, które były wyznaczone granicami naturalnymi. Również podzielono zabytkowy obszar Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego pomiędzy trzy województwa (program jednolite akty prawne na egzamin uprawnienia).
Gubernie
W 1845 roku w skład guberni radomskiej weszła gubernia kielecka, żeby w 1867 roku ponownie ją powołać. Wówczas włączono do niej następujące powiaty:
– jędrzejowski,
– włoszezowski,
– olkulski,
– miechowski,
– pińczowski,
– stopnicki.
Do guberni radomskiej wliczono pozostałe ziemie obecnego województwa, tj. powiat konecki, opatowski i iłżecki. Trwało to aż do I wojny światowej. Po niej powstało województwo kieleckie na mocy połączenia guberni kieleckiej i radomskiej. Włączono do niego powiaty zawierciański, będziński i częstochowski. Tamtejsze województwo kieleckie obejmowało:
– cały obszar północnej Małopolski,
– ziemie ograniczone z trzech stron Pilicą i Wisłą,
– od południowego zachodu aż po Sosnowiec i Częstochowę.
Granice administracji kościelnej
Bardziej stabilne okazały się granice administracji kościelnej.
Do biskupa krakowskiego należało większość ziem dzisiejszego województwa. Mowa m.in. o obszarze między środkową i dolną Pilicą oraz Wisłą. Najprawdopodobniej było tak od czasu ustanowienia biskupstwa. Do archidiecezji gnieźnieńskiej należały:
– archidiakonat kurzelowski,
– kasztelan małogoski,
– kasztelan żarnowski.
Ten podział administracji kościelnej trwał aż do 1772 roku, czyli do pierwszego rozbioru Polski. Następnie władze austriackie powołały na zajętych ziemiach trzy diecezje: lubelską, tarnowską i kielecką. Było to zgodne z zasadą józefińską o godzeniu granic administracyjnych oraz kościelnych.
Diecezja kielecka działała w latach 1807 – 1818. Znajdowała się na terenie podobnym do dzisiejszego województwa. W kolejnych latach doszło do reaktywacji diecezji krakowskiej, która po 1831 roku objęła ziemie po obu stronach granicy rosyjsko-austriackiej. Rosja nie uznawała w tym okresie jurysdykcji biskupa krakowskiego, którego siedziba znajdowała się w zupełnie innym państwie. W obrębie diecezji sandomierskiej znalazła się północna część województwa. Miało to miejsce w 1860 roku (egzamin ustny uprawnienia budowlane – pytania).
W 1880 roku uregulowano sytuację. Została po raz kolejny powołana diecezja kielecka. W jej skład wchodziło osiem dekanatów, które pokrywały się z powiatami, a także 229 parafii. Problematyczne pod kątem administracyjnym było jednak jej ułożenie. Granica północna przebiegała praktycznie prawie do Kielc, a od południowo – zachodnich krańców do siedziby biskupa było prawie 100 km.
