Dachy drewniane

Więźba dachowa konstrukcji ciesielskiej składa się z odpowiednio przygoto­wanych elementów, a ich „rodzaj”, wielkość i rozstaw zależą od przyjętego typu wiązara i rodzaju pokrycia. Wiązar jest zasadniczym elementem nośnym dachowej konstrukcji ciesielskiej (więźby dachowej) i składa się z połączonych ze sobą symetrycznie krokwi wraz z zewnętrznymi wzmocnieniami. Mając formę trójkąta wiązar pracuje pod względem statycznym jak kratownica. W więźbie wyróż­niamy dwa typy wiązarów: pełne i puste.

 

Dachowe ciesielskie konstrukcje drewniane

Wiązary pełne zawierają wszystkie elementy nośne i usztywniające dach w płaszczyźnie wiązara i usytuowane są w odstępach 3,0—4,5 m. Wiązary puste natomiast zawierają jedynie konstrukcję nośną pokrycia (krokwie). Roz­staw ich zależy przede wszystkim od przyjętego pokrycia i waha się od 0,8 do 1,2 m. Zasadniczymi elementami wiązarów dachowych w zależności od ich konstrukcji są: krokwie, jętki lub kleszcze, słupy, płatwie, belki główne (ściągi), tramy, miecze, zastrzały.

 

Krokwie jako element konstrukcyjny

Krokwie przenoszą obciążenie od pokrycia dachowego parcia lub ssania wiatru, obciążenie śniegiem oraz ciężar własny. W zależności od wielkości tych obciążeń ich rozstaw wynosi 80—120 cm, a przekrój poprzeczny przyjmuje wymiary o stosunku boków 1:2 do 1:3 (np. bal 75 x 150 mm). Podparcie krokwi w najprostszym przypadku może być dwupunktowe, tj. u dołu na belce stropowej, tzw. belce głównej lub tramie lub na płatwi stopowej lub murłacie, górą — na przeciwległej krokwi lub na płatwi kalenicowej. W więźbach o większych rozpiętościach dochodzi dodatkowy element podparcia — ^Ł płatew pośrednia lub jętka. Ze względów ekonomicznych odległość pomiędzy punktami podparcia nie powinna przekraczać 4,5 m.

Krokwie usytuowane w koszu dachu i mające w związku z tym górną powierzchnię wklęsłą noszą nazwę krokwi koszowych, zaś usytuo­wane w narożu dachu i mające górną powierzchnię wypukłą    krokwi narożnych lub krawężnic. Szczególnym przypadkiem jest również kulawka, krótsza krokiew opierająca się jednym końcem na krokwi koszowej lub narożnej.

Jętki

Jętki stanowią pośrednie podpory krokwi i dzielą je na dwa odcinki długości 4,5 m (dolny) i 2,5 m (górny). Pozwała to bardziej ekonomicznie projektować krokwie. Długość jętki nie powinna przekraczać 3,5 m, a jej przekrój jest zbliżony do przekroju krokwi. Występuje w każdym wiązarze  i jest elementem ściskanym.

Płatwie

Płatwie są to belki poziome biegnące wzdłuż połaci dachowych. Stanowią podporę dla krokwi i usztywnienie dachu w kierunku podłużnym. Ze względu na położenie rozróżniamy płatwie: dolne (stopowe, murłaty), pośred­nie i górne (kalenicowe). Płatwie pośrednie i kalenicowe opierają się na słupach rozstawionych co 3—4,5 m, natomiast płatwie stropowe opierają się całą powierzchnią, np. na ściance kolankowej. Płatwie wykonuje się z krawędziaków lub belek o przekroju prostokątnym (np. 125 x 160 mm). Pracują na zginanie pod wpływem sił przekazywanych z krokwi.

Słupy

Słupy służą do podpierania płatwi i przenoszenia z nich obciążenia na belki stropowe i tramy. Najczęściej są ustawione pionowo, jednak w uzasadnionych przypadkach z niewielkim pochyleniem. W opisanych przypadkach są elementami ściskanymi, jednak w kilku typach wiązarów, w tzw. wiązarach wieszarowych, przyjmują nazwę wieszaków i pracują na rozciąganie. Stosowane przekroje: 10×10 cm—20×20 cm.

Kleszcze

Kleszcze są to elementy poziome obejmujące obustronnie słupki i krokwie. Stosuje się je do ściągnięcia i usztywnienia wiązara i występują jedynie w wiązarach pełnych (dla porównania jętka występuje w każdym wiązarze). Na kleszcze używa się bali o wymiarach 5×14 cm—8×16 cm.

Miecze

Miecze służą do podłużnego usztywnienia więźby oraz umożliwiają zmniej­szenie przekroju podpieranych płatwi. Są elementami ukośnymi i nachylonymi pod kątem 45°; ich długość wynosi ok. 1,5 m; przekrój miecza 8×10 cm-10×12 cm.

Podwalina

Podwalina jest to belka rozkładająca równomiernie obciążenie przekazywa­ne z płatwi poprzez słup na strop, zwłaszcza przy stropach belkowych o belkach prostopadłych do podwaliny. Przy stropach „mocnych”, np. żelbetowych, można zamiast niej zastosować tylko odcinek belki pod same słupy, tzw. poduszki lub opierać słupy na belkach stropu lub na tzw. tramie.

Ramy stolcowe

Ramy stolcowe (ściany stolcowe)  są to ustroje złożone ze słupów, płatwi, mieczy i podwalin. Stanowią one oparcie dla krokwi oraz usztywnienie więźby dachowej w kierunku podłużnym.

Zastrzały

Zastrzały w dachach o dużej rozpiętości i ciężkim pokryciu, gdzie mogłoby nastąpić przeciążenie ramy stolcowej, stosuje się elementy ukośne odciążające słup, a zarazem usztywniające cały wiązar. Przekrój zastrzału zbliżony jest do przekroju słupa w danej więźbie, np. 16 x 18 cm jest typowym elementem dachów wieszarowych.