Student inżynierii? Poznaj patrona swojego zawodu i zainspiruj się!

Kim jest święty patron inżynierów?

W świecie, który coraz szybciej pędzi do przodu dzięki nowoczesnym technologiom, coraz trudniej znaleźć trwałe wzorce. A jednak – także dla inżynierów, studentów kierunków technicznych i wszystkich, którzy swoją przyszłość wiążą z budownictwem, mechaniką czy inżynierią, Kościół katolicki wskazuje jednego, konkretnego opiekuna. To święty Józef – patron inżynierów, ale i ludzi pracy, rzemieślników, robotników i wszystkich tych, którzy codziennie budują świat nie tylko dosłownie, ale i duchowo.

Kto jest patronem inżynierów i dlaczego właśnie on?

Patronem inżynierów w Polsce i na świecie jest święty Józef, który został uznany za duchowego opiekuna tego zawodu nie przypadkiem. Józef, znany z kart Ewangelii jako mąż Maryi i opiekun Jezusa, był cieślą z Nazaretu – rzemieślnikiem, który ciężko pracował na utrzymanie swojej rodziny. Jego życie, choć proste, było pełne głębokiej symboliki – pracowitość, pokora, dokładność i oddanie rodzinie to cechy, które dziś powinny być bliskie każdemu inżynierowi.

Józef jest postacią, która łączy w sobie etos pracy technicznej i duchową dojrzałość. Z tego powodu został obrany nie tylko za patrona inżynierów budownictwa, ale również studentów inżynierii, osób przygotowujących się do zdobycia uprawnień budowlanych, czy odbywających praktyki zawodowe. Wybór św. Józefa na opiekuna tej grupy zawodowej to przypomnienie, że rzetelność i odpowiedzialność są równie ważne, jak wiedza techniczna i umiejętność zarządzania projektami.

Patron ludzi pracy, rzemieślników i inżynierów – postać św. Józefa

Święty Józef to nie tylko patron inżynierów – to symbol godności każdej uczciwej pracy. W tradycji Kościoła katolickiego uznawany jest także za opiekuna rzemieślników, stolarzy, kołodziei, robotników, wychowawców, bezdomnych, a nawet umierających. Jako święty cieśla z Nazaretu, Józef nie zajmował wysokich stanowisk, nie miał tytułów, ale jego praca miała sens i cel – budowała przyszłość.

To właśnie dlatego święty patron inżynierów staje się dla tej grupy zawodowej kimś więcej niż tylko postacią z kart historii religijnej. Jego postawa przypomina, że każda konstrukcja – czy to budynek, most, czy system informatyczny – zaczyna się od solidnego fundamentu, nie tylko technicznego, ale też etycznego.

W wielu krajach, również w Polsce, święty Józef jest patronem licznych stowarzyszeń i zgromadzeń zakonnych, a także duchowym opiekunem osób przygotowujących się do zawodu technicznego. To z jego wzorem utożsamiają się członkowie Katolickiego Stowarzyszenia Robotników Włoskich, a także niektóre środowiska akademickie i politechniczne.

Wspomnienie św. Józefa – kiedy obchodzimy dzień patrona inżynierów?

Kościół katolicki dwa razy w roku oddaje szczególną cześć św. Józefowi, a każda z tych dat ma wyjątkowe znaczenie również dla inżynierów i ludzi techniki.

● 19 marca – Uroczystość św. Józefa, Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny

To święto podkreśla duchową rolę Józefa jako opiekuna Świętej Rodziny i wzoru odpowiedzialnego ojca. W tym dniu wspomina się jego wewnętrzną siłę, cierpliwość i oddanie – cechy, które są fundamentem nie tylko życia rodzinnego, ale także zawodowego, szczególnie w profesjach wymagających dużego zaangażowania i odporności psychicznej.

● 1 maja – Wspomnienie św. Józefa Robotnika

Ustanowione w 1955 roku przez papieża Piusa XII, to święto ma szczególny wydźwięk dla wszystkich wykonujących zawody związane z pracą fizyczną, techniczną i inżynierską. 1 maja Kościół katolicki obchodzi wspomnienie św. Józefa jako patrona ludzi pracy, w tym inżynierów, rzemieślników, projektantów i wszystkich tych, którzy – jak on – pracą własnych rąk budują świat.

Ten dzień zyskał duchowy wymiar jako Święto Pracy w Kościele, stanowiąc alternatywę dla świeckich obchodów, i przypominając, że pracowitość jest cnotą, a każda uczciwa praca ma wartość moralną.

W Polsce szczególne miejsce kultu św. Józefa znajduje się w Kaliszu, w Sanktuarium św. Józefa, gdzie regularnie spotykają się robotnicy, inżynierowie, przedsiębiorcy, a także rodziny, by modlić się i dziękować za ocalenie, sukcesy zawodowe i osobiste. Niezwykłe znaczenie miała tu również pielgrzymka więźniów obozu koncentracyjnego w Dachau, którzy po wojnie podziękowali św. Józefowi za przetrwanie – co tylko umacnia jego rolę jako patrona w sytuacjach beznadziejnych.

Historia patrona inżynierów – od cieśli do duchowego opiekuna zawodów technicznych

Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że inżynier XXI wieku – wyposażony w nowoczesne oprogramowanie, certyfikaty i znajomość BIM – niewiele ma wspólnego z postacią sprzed dwóch tysięcy lat, która znana jest głównie z pracy przy drewnie. A jednak to właśnie święty Józef, cieśla z Nazaretu, od wieków uznawany jest przez Kościół katolicki za duchowego opiekuna ludzi pracy, a dziś – coraz częściej również za patrona inżynierów budownictwa, techników, rzemieślników, a nawet studentów inżynierii, którzy dopiero wchodzą na ścieżkę zawodową.

Rola św. Józefa w tradycji Kościoła i zawodach technicznych

Jakie cechy uczyniły go patronem ludzi pracy i budowniczych?

Święty Józef, mąż Maryi i opiekun Jezusa, to postać głęboko zakorzeniona w chrześcijańskiej tożsamości. Ewangelie opisują go jako sprawiedliwego, pracowitego i pokornego cieślę, który przez swoją codzienną, fizyczną pracę zapewniał byt Świętej Rodzinie. W czasach starożytnych cieśla (hebr. charasz) był kimś więcej niż tylko stolarzem – pełnił rolę rzemieślnika, konstruktora i wykonawcy sprzętów użytkowych, domów i narzędzi. Innymi słowy – był odpowiednikiem dzisiejszego fachowca technicznego, a nawet inżyniera.

Dlaczego więc Józef jest patronem ludzi pracy i budowniczych? Odpowiedź jest prosta, choć głęboka:

• Uosabiał rzetelność, sumienność i odpowiedzialność – wartości nieodzowne w każdej pracy technicznej.
• Dawał świadectwo, że każda praca – nawet ta cicha, niedostrzegalna – ma ogromną wartość.
• Łączył głęboką wiarę z konkretnym, codziennym trudem, co czyni go wzorem dla tych, którzy chcą służyć społeczeństwu nie słowami, lecz czynami.

Nie bez powodu święty Józef jest patronem nie tylko inżynierów, ale również stolarzy, rzemieślników, robotników, a także umierających, wychowawców, podróżujących i bezdomnych. Jego uniwersalny etos pracy zbliża go do każdego człowieka, który nie boi się wysiłku i chce nadać sens swojemu zawodowi.

Patronat św. Józefa nad inżynierami – jak się ukształtował?

Geneza tytułu „patron inżynierów”

Historia kultu św. Józefa jako patrona zawodów technicznych sięga średniowiecza. Początkowo czczony głównie jako opiekun rodzin i rzemieślników, z czasem zaczął zyskiwać popularność wśród coraz szerszych grup społecznych. Ikonografia przedstawiała go jako człowieka pracy – z narzędziami stolarskimi w dłoni: piłą, węgielnicą, siekierą – a więc tym, co do dziś kojarzymy z warsztatem rzemieślniczym.

Od XVI wieku kult św. Józefa promowały różne bractwa, zgromadzenia zakonne i środowiska świeckie. W Polsce jego obecność w świadomości społecznej jest szczególnie silna – do dziś funkcjonuje ponad 270 kościołów i kaplic pod jego wezwaniem, w tym słynne Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu, gdzie każdego roku tysiące ludzi spotykają się w miejscu kultu, by modlić się, dziękować za ocalenie i prosić o wsparcie w życiu zawodowym.

Przełomowy moment nastąpił jednak w 1955 roku, kiedy papież Pius XII – odpowiadając na potrzebę nadania duchowego wymiaru świeckiemu Świętu Pracy – ustanowił dzień 1 maja liturgicznym wspomnieniem św. Józefa Robotnika. Od tego momentu Kościół katolicki obchodzi to święto jako przypomnienie, że praca nie jest tylko obowiązkiem – jest misją i powołaniem.

W ten sposób święty Józef został oficjalnie patronem ludzi pracy, a co za tym idzie: patronem inżynierów w Polsce i na świecie, patronem studentów inżynierii, opiekunem praktyk zawodowych, a także wzorem dla tych, którzy w swojej karierze dążą do zdobycia uprawnień budowlanych i chcą to robić z klasą i odpowiedzialnością.

Związek zawodu inżyniera z etosem rzemiosła

Można powiedzieć, że inżynier to rzemieślnik nowej epoki – tak samo jak dawniej Józef, pracuje rękami, ale także głową. Buduje, planuje, tworzy systemy i rozwiązuje problemy – wszystko to dla dobra innych.

Etos inżyniera, podobnie jak etika rzemieślnika, opiera się na kilku fundamentalnych filarach:

• Precyzja i dokładność – każdy błąd w projekcie może mieć poważne konsekwencje.
• Odpowiedzialność za ludzi i środowisko – inżynier to zawód zaufania społecznego.
• Pracowitość i pokora – nie chodzi o błyskotki, ale o realną wartość tworzonych rozwiązań.
• Służba społeczeństwu – inżynierowie budują mosty, drogi, domy i sieci – zarówno fizyczne, jak i symboliczne.

To właśnie dlatego święty patron inżynierów, jakim jest święty Józef, tak dobrze wpisuje się w tę misję. Jego postawa pokazuje, że najbardziej trwałe konstrukcje powstają nie tylko z betonu i stali, ale także z uczciwości, cierpliwości i odpowiedzialności. Dlatego w świadomości wielu środowisk inżynierskich – zwłaszcza tych związanych z budownictwem – Józef jest patronem, którego postać nie traci na aktualności, niezależnie od tego, czy pracujesz przy deskach kreślarskich, czy kierujesz megaprojektem infrastrukturalnym.

Patron inżynierów dla studentów – dlaczego warto go znać?

Studia inżynierskie to nie spacer po parku. To codzienna walka z terminami, poprawkami projektów, egzaminami z wytrzymałości materiałów i niekończącą się nauką. W tym wszystkim łatwo zapomnieć, że za teorią i techniką stoi człowiek – a konkretnie jego postawa, wartości i podejście do pracy. Dlatego właśnie warto znać świętego Józefa – patrona studentów inżynierii. Nie po to, by zamieniać politechnikę w seminarium, ale by czerpać z jego postawy realne inspiracje na ścieżce edukacyjnej i zawodowej.

Patron jako wzór na ścieżce edukacji i kariery

Co młodzi inżynierowie mogą czerpać z jego postawy?

Choć święty Józef nie miał indeksu, legitymacji studenckiej ani nie musiał zaliczać przedmiotu „Inżynieria i Środowisko”, to jego postawa daje solidny fundament każdemu, kto mierzy się z nauką zawodu technicznego.

Był cieślą z Nazaretu, rzemieślnikiem, który swoje rzemiosło traktował z ogromną odpowiedzialnością. To, co go wyróżniało, to nie tylko techniczna sprawność, ale wewnętrzna kultura pracy, która dzisiaj powinna być równie ważna dla każdego przyszłego inżyniera, jak znajomość AutoCAD-a czy prawa Ohma.

Młodzi inżynierowie mogą wynieść z jego postawy trzy kluczowe wartości:

• Cierpliwość – niczego nie zbudujesz, jeśli nie nauczysz się czekać. Na efekty nauki, na akceptację projektu, na zdany egzamin.
• Precyzja – inżynieria to milimetry, liczby po przecinku, tolerancje i szczegóły, które mają znaczenie. Św. Józef jako stolarz wiedział, że niedokładność kończy się katastrofą.
• Odpowiedzialność – za projekt, za ludzi, za decyzje. Józef wziął odpowiedzialność za Maryję i Jezusa, ale jego postawa może inspirować każdego, kto bierze na siebie odpowiedzialność zawodową.

W czasach, gdy presja wyniku i tempo zmian w branży technicznej są ogromne, dobrze mieć w pamięci takiego wzoru. Nie celebrytę, nie influencera z TikToka, ale człowieka pracy, który bez słów pokazywał, co znaczy być dobrym, rzetelnym i skupionym na tym, co ważne.

Duchowe wsparcie na studiach technicznych

Czy patronat może pomóc w przezwyciężaniu stresu i trudności?

Nie trzeba być osobą głęboko religijną, by przyznać, że studia inżynierskie potrafią człowieka sponiewierać. Egzaminy z mechaniki budowli, zaliczenia z termodynamiki, projekty zespołowe, które trzeba oddać „na wczoraj” – to codzienność, która potrafi zniechęcić nawet najbardziej zmotywowanych.

W takich chwilach duchowe wsparcie patrona może okazać się cenniejsze, niż się wydaje.

• Modlitwa do świętego Józefa, choćby krótka, może działać jak mentalny reset. Uspokaja, wycisza, pomaga nabrać dystansu do sytuacji.
• Refleksja nad jego życiem pokazuje, że da się żyć uczciwie, pracować ciężko i mimo braku poklasku, mieć ogromne znaczenie dla innych.
• Patron studentów inżynierii staje się kimś więcej niż tylko symboliczną postacią – staje się towarzyszem w drodze, który rozumie, co to znaczy dźwigać odpowiedzialność i walczyć o przyszłość.

W wielu środowiskach akademickich – zwłaszcza na uczelniach katolickich i politechnikach technicznych – święty patron inżynierów bywa wspominany podczas inauguracji roku, rekolekcji akademickich, a także podczas uroczystości związanych z 1 maja, gdy Kościół katolicki obchodzi wspomnienie św. Józefa Robotnika.

Dla niektórych studentów miejscem duchowego wytchnienia może być np. Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu, gdzie regularnie spotykają się ludzie pracy, inżynierowie, projektanci i przedstawiciele zawodów technicznych, by dziękować za ocalenie, prosić o mądrość, spokój i siłę w codziennych wyzwaniach.

Modlitwa do patrona inżynierów przed trudnym projektem lub egzaminem

Nie każdy student politechniki zaczyna dzień od modlitwy, ale wielu – zwłaszcza w najtrudniejszych momentach – szuka wewnętrznego oparcia, które pozwala nie tylko przetrwać, ale z godnością przejść przez największe wyzwania. Święty Józef, uznawany przez Kościół katolicki za patrona inżynierów, studentów techniki i ludzi pracy, od wieków towarzyszy tym, którzy swoją codzienność opierają na wysiłku, cierpliwości i odpowiedzialności. To właśnie dlatego modlitwa do patrona inżynierów znajduje swoje miejsce w salach wykładowych, warsztatach, na placach budowy i wśród osób zdających egzaminy zawodowe – zwłaszcza tych starających się o uprawnienia budowlane.

Jak studenci i inżynierowie korzystają z duchowego wsparcia

Rytuały i praktyki duchowe w środowisku technicznym

Wbrew pozorom, duchowość nie stoi w sprzeczności z techniką. W środowisku inżynierskim – zwłaszcza wśród studentów kierunków budowlanych i mechanicznych – praktyki religijne zyskują na znaczeniu. Nie jako obowiązek, ale jako forma wsparcia i samoregulacji, gdy napięcie sięga zenitu, a terminy gonią.

Najczęstsze formy duchowego wsparcia w środowisku inżynierskim:

• Modlitwa przed egzaminem, projektem lub obroną dyplomu – prośba o skupienie, jasność umysłu, wytrwałość i spokój.
• Zawierzanie codziennych obowiązków patronowi – oddanie pracy i nauki pod opiekę św. Józefa, by wykonywać je z sumieniem i pokorą.
• Udział w mszach i nabożeństwach ku czci św. Józefa, zwłaszcza w okresie sesji egzaminacyjnych lub przed ważnymi decyzjami zawodowymi.
• Rozważanie wartości patrona – skupienie się na takich cechach jak pokora, pracowitość, opanowanie, odpowiedzialność.

Wielu studentów – nie tylko wierzących – podkreśla, że rozmowa z patronem, choćby w formie cichej refleksji, pomaga im odzyskać równowagę, skupić się na celu i nie ulec presji.

Nie bez powodu święty Józef – patron inżynierów budownictwa i opiekun praktyki zawodowej – został przez wieki obrany za duchowego przewodnika ludzi pracy. Jego skromność i siła pokazują, że nawet w sytuacjach beznadziejnych – a takich nie brakuje na studiach – warto się zatrzymać i złapać głębszy oddech.

Przykładowa modlitwa do św. Józefa dla studentów i osób pracujących w budownictwie

Treść modlitwy

Oto modlitwa do św. Józefa, którą można odmawiać indywidualnie lub wspólnie – np. w zespole projektowym, grupie studenckiej albo przed ważną prezentacją, egzaminem czy rozmową kwalifikacyjną:

Chwalebny Józefie Święty, wzorze wszystkich pracujących,
uproś mi łaskę, bym i ja pracował w duchu pokuty,
w celu zadośćuczynienia za me liczne grzechy;
bym pracował sumiennie raczej z poczucia obowiązku niż dla swojego upodobania;
bym pracował z weselem i z wdzięcznością dla Boga,
upatrując swą chlubę w życiu i rozwijaniu przez pracę darów odebranych od Boga;
bym pracował w porządku, spokojnie, w miarę moich sił i cierpliwie,
nie cofając się przed znużeniem lub trudnościami;
bym pracował przede wszystkim w czystej intencji i z zapomnieniem o sobie,
mając nieustannie przed oczyma śmierć i rachunek, który muszę złożyć
za czas stracony, ze zmarnowanych talentów, z opuszczenia dobrego,
z próżnej dumy w powodzeniu, tak szkodliwej w dziełach Bożych.
Wszystko dla Jezusa, wszystko przez Maryję, wszystko na Twój wzór, o Święty Patriarcho Józefie.
To będzie moim hasłem w życiu i przy zgonie. Amen.

Kiedy i w jakich sytuacjach warto się nią posługiwać?

Nie ma jednego „dobrego momentu”, by sięgnąć po modlitwę. Ale są sytuacje, w których modlitwa do patrona inżynierów szczególnie może przynieść ukojenie i siłę:

• Przed ważnym egzaminem lub kolokwium – szczególnie z trudnych przedmiotów jak mechanika, konstrukcje żelbetowe, elektrotechnika.
• Podczas pracy nad wymagającym projektem – gdy zespół nie działa, a termin goni.
• W czasie sesji, obrony pracy dyplomowej lub rozmowy o staż/pracę.
• W sytuacjach wypalenia lub zmęczenia psychicznego – gdy brakuje sił, ale nie można się poddać.
• Na początku i końcu dnia pracy lub nauki, jako akt zawierzenia codziennych obowiązków.

Znaczenie patrona w zawodzie inżyniera – duchowość, etyka i motywacja

Bycie inżynierem to nie tylko zawód – to zobowiązanie. Każda decyzja projektowa, każdy podpis na dokumentacji technicznej niesie za sobą realne skutki: wpływa na ludzkie życie, bezpieczeństwo konstrukcji, środowisko i przestrzeń publiczną. Dlatego tak ważne jest, by zawód ten nie opierał się wyłącznie na wiedzy technicznej, ale również na wartościach – takich, które od wieków reprezentuje święty Józef, patron inżynierów budownictwa i ludzi pracy.

W dobie cyfrowych rozwiązań, automatyzacji i złożonych procedur formalnych, coraz trudniej znaleźć przestrzeń na refleksję etyczną. A jednak to właśnie ona odróżnia dobrego specjalistę od inżyniera z powołaniem.

Jak patron inspiruje do odpowiedzialności w pracy inżyniera budowy

Przypomnienie o znaczeniu precyzji i bezpieczeństwa

Święty Józef jako cieśla i rzemieślnik z Nazaretu wiedział, że praca techniczna nie wybacza błędów. Choć nie znał dzisiejszych norm ISO, specyfikacji materiałów ani przepisów o warunkach technicznych, jego postawa była wzorem sumienności, dokładności i odpowiedzialności – cech, bez których inżynieria nie może istnieć.

Współczesny inżynier budowy czy projektant konstrukcji również musi rozumieć, że każdy błąd – pozornie drobny – może mieć wpływ na czyjeś zdrowie, życie, a nawet całe społeczności. A to zobowiązuje.

Patron inżynierów przypomina o fundamentach zawodu:

• Precyzji – bo milimetry mają znaczenie.
• Bezpieczeństwie – bo za każdym rysunkiem technicznym kryją się realne ludzkie historie.
• Odpowiedzialności – bo zawód inżyniera nie kończy się o 16:00.

To dlatego święty patron inżynierów w Polsce, szczególnie czczony 1 maja jako święty Józef Robotnik, tak silnie zakorzenił się w środowiskach zawodowych związanych z budownictwem. W jego postaci wielu widzi nie tylko opiekuna, ale wzorzec pracy uczciwej, cierpliwej i sumiennej – cechy, które przydają się zarówno w codziennej praktyce zawodowej, jak i podczas zdobywania uprawnień budowlanych.

Patron jako przewodnik w trudnych wyborach zawodowych

Jakie wartości może reprezentować współczesny inżynier?

Zawód inżyniera to nie tylko arkusze kalkulacyjne, harmonogramy i specyfikacje techniczne. To również konflikty interesów, presja czasu, ryzyko kompromisów jakościowych. W takich sytuacjach warto mieć punkt odniesienia – moralny kompas, który podpowiada, gdzie kończy się profesjonalizm, a zaczyna odpowiedzialność społeczna.

Święty Józef jako patron praktyki zawodowej i opiekun rzemieślników przypomina, że nawet w sytuacjach trudnych – kiedy trzeba wybierać między naciskiem inwestora a dobrem przyszłych użytkowników – etyka musi mieć pierwszeństwo.

Czego może nauczyć patron współczesnego inżyniera?

• Uczciwości wobec klienta, zespołu i siebie samego.
• Odwagi cywilnej, by mówić „nie” tam, gdzie zagrożone jest bezpieczeństwo.
• Wrażliwości społecznej, bo projekty inżynieryjne służą ludziom – nie arkuszom kalkulacyjnym.
• Szacunku dla środowiska, bo inżynieria ma wpływ na przyszłe pokolenia.

W środowiskach, gdzie etyka zawodowa bywa spychana na dalszy plan, patron inżynierów może być drogowskazem – nie tylko religijnym, ale moralnym i profesjonalnym. Tego typu refleksje coraz częściej pojawiają się również na uczelniach technicznych, zwłaszcza tam, gdzie promuje się społeczną odpowiedzialność inżynierii jako kluczowy element kształcenia.

Patron w nowoczesnym świecie technologii – czy wciąż ma znaczenie?

Czy duchowość i technika mogą współistnieć?

To pytanie pojawia się dziś coraz częściej: czy inżynier XXI wieku, operujący dronami, sztuczną inteligencją i systemami BIM, ma jeszcze przestrzeń na refleksję duchową? Czy święty inżynierów ma coś do powiedzenia w epoce cyfrowych symulacji i smart-kontraktów?

Odpowiedź brzmi: tak – może nawet bardziej niż kiedykolwiek.

W dobie, gdy technologia potrafi tworzyć rzeczy szybciej niż człowiek jest w stanie je zrozumieć, potrzebujemy balansu. Święty Józef jako patron ludzi pracy i patron inżynierów w Polsce przypomina, że wartość pracy nie leży w samej efektywności, ale w tym, komu i czemu ona służy.

Duchowość i technika mogą współistnieć. A nawet powinny – bo duchowość w inżynierii to:

• Świadomość wpływu na życie innych.
• Poczucie misji, a nie tylko realizacji harmonogramu.
• Szacunek do pracy własnej i cudzej – od projektanta po robotnika na placu budowy.
• Refleksja nad konsekwencjami rozwiązań technicznych – środowiskowych, społecznych, psychologicznych.

Taką postawę reprezentuje nie tylko św. Józef, ale i inni święci związani z nauką i techniką – jak św. Albert Wielki, św. Benedykt z Nursji, czy św. Eligiusz, patron rzemieślników i metalurgów. Każdy z nich pokazuje, że postęp technologiczny bez fundamentu etycznego może stać się nie drogą rozwoju, lecz zagrożeniem.