Zespoły drewnianego budownictwa

Dopiero niedawno zaczęto się interesować zespołami drewnianego budownictwa pensjonatowego, które powstały w okresie międzywojennym. Wówczas wybudowano je m.in. w Czarneckiej Górze. Ciekawą budowlą jest ta, która znajduje się na jednym z prowincjonalnych osiedli przyfabrycznych. Mowa tu o zespole domków robotniczych, które są przy kamieniołomach w Wiśniówce koło Kielc. Wybudowano je w 1936 roku (uprawnienia architektoniczne 2021).

Dzieła sztuki ogrodowej

Do zabytków zalicza się dzieła sztuki ogrodowej. Są one z reguły zaniedbane, zdewastowane czy wycięte. Najstarsze ogrody powstawały najczęściej przy klasztorach, przede wszystkim przy klasztorach cysterskich. W Jędrzejowie istniał ogród średniowieczny. Zachowały się jednak tylko fragmenty z XVI wieku.

Renesansowy ogród wodny znajdował się przy zamku biskupim w Bodzentynie. Świadczą o tym liczne ślady. Kolejny przykład można było spotkać przy manierystycznym Zamku na Mirowie w Książu Wielkim. Tam ogród ten połączono z zespołem stawów, które znajdowały się u podnóża góry zamkowej. Sporą częścią są parki, które znajdowały się przy dworach i pałacach z XVIII wieku. Aktualnie można podziwiać kompozycje krajobrazowe w różnym stopniu zachowania. Najbardziej cennym parkiem jest ten, który znajduje się przy pałacu Morsztynów w Czarkowych. Jest to park w stylu klasycystycznym. Włączony jest on w obszar skomponowanego krajobrazu.

Przy dworze w Mirogonowicach można spotkać włoski ogród. W późniejszych czasach pojawiła się tam również część krajobrazowa. Park dworski w Gnojnicy należy do licznych kompozycji krajobrazowych z XIX wieku, gdzie wykorzystywano starsze założenia. Park ten powstał na ogrodzie, który istniał w XVI/XVII wieku. Parki w Chrobrzu i Górach Pińczowskich mają zróżnicowany gatunkowo drzewostan, co uzupełnia kompozycyjne walory parków. Pod koniec XIX wieku park w Krzelowie otrzymał ciekawą formę. Było to niewielki, wielownętrzowy park, który łączono osią kompozycyjną z Białowieżą. Unikatem był zespół pawilonów oraz małej architektury, który zachował się w parku przy pałacu w Końskich (egzamin ustny na uprawnienia architektoniczne).

Parki folwarczne należą do osobnej grupy. Tak samo jest z kompozycjami krajobrazowymi. W ich skład wchodzą:

– sąsiadujące wsie – Lasków i Tarszawa,

– kompozycyjne dominanty osiedli – Małogoszcz,

– widokowe osady z rozłogami otaczających pól.

Ciekawą grupą są parki publiczne. Jest to nie za duża grupa. Zalicza się do nich takie parki jak:

– zdrojowe w Busku-Zdroju i Solec-Zdroju,

– miejskie w Kielcach i Miechowie,

– hutniczy w Ostrowcu Świętokrzyskim.

Budownictwo masowe

Metody budowy budynków wiejskich zależały od różnych czynników (programy do uprawnień architektonicznych). Do tych najbardziej ważnych należało:

– poziom oświaty i kultury ludności wiejskiej.

– występowanie materiałów miejscowych,

– zamożność, względnie aktualna koniunktura społeczno-gospodarcza,

– program zajęć ludzi,

– poziom rzemiosła budowlanego – wykorzystywane narzędzia i techniki wykonawcze

W ciągu wielu wieków w Polsce występowały różne typy budynków w budownictwie wiejskim. Różniły się one między sobą zarówno tematyką programową, rodzajem wykorzystanych materiałów, a także metodami wykonania. W budownictwie masowym, czyli budynki mieszkalne oraz inwentarsko-gospodarcze, różnice były widoczne w kwestii metody wykonania. Pojawiło się to w drugiej połowie XIX wieku. Ludność wiejska podzieliła się wówczas na bogaczy i biedotę. Znalazło to swoje odbicie w budownictwie.

Chłopi, którzy mieli wystarczająco dużo pieniędzy, mogli wybudować sobie większe i bardziej okazałe domy, a także magazyny dla zebranych plonów oraz pomieszczenia dla zwierząt. Z kolei u biednych chłopów największym problemem były trudny związane z wyżywieniem rodziny i siebie. Zatem jedyne, co mogli wybudować, to prymitywne budynki mieszkalne (uprawnienia architektoniczne – egzamin).